FOTO VAN WELEER Emile Berliner, uitvinder van…de grammofoonplaat!

 

 

Van sommige uitvindingen weet iedereen wie die gedaan heeft. Zo is de drukpers uitgevonden door Johannes Gutenberg, al werd er eeuwenlang in ons land beweerd dat het Laurens Janszn Coster was, de gloeilamp door Thomas Edison, al zijn de meningen ook daarover verdeeld, en de telefoon door Alexander Graham Bell. Maar er zijn ook een heleboel zaken uitgevonden waar we nog tot op heden ten dage plezier van hebben, waarvan we niet eens weten wie ze heeft uitgevonden. Wie heeft de microfoon uitgevonden? Of de grammofoonplaat, om maar een paar zaken te noemen. Edison heeft natuurlijk ook de fonograaf uitgevonden, die met wasrollen werkt, maar niet de grammofoonplaat!

 

Het toeval wil dat de microfoon èn de grammofoonplaat door dezelfde man zijn uitgevonden: Emile Berliner. Geboren in Wolfenbuttel bij Hannover in Duitsland op 20 mei 1851. Op 14-jarige leeftijd begonnen aan een opleiding tot drukker, gaat hij kort daarna in een winkel voor stropdassen werken, waar hij een aangedreven weefgetouw voor de massaproductie van stoffen uitvindt. In 1870 emigreert hij naar de Verenigde Staten om onder de dienstplicht van Pruissen uit te komen. Dat voert in 1870-1871 oorlog tegen Frankrijk. In zijn appartementje begint hij een eenvoudig laboratorium om zijn ideeën uit te proberen en ontwikkelt op 4 maart 1877 een microfoon voor de telefoon, waar hij vijf maanden later patent op krijgt. Die verkoopt hij aan de firma van Bell, die daarmee de interlokale telefoongesprekken helder en duidelijk verstaanbaar kan maken. Zij geven hem ook een baan als technicus.

 

Zijn patent en de verbeteringen die hij aanbrengt in de fonograaf geven hem de gelegenheid voor zichzelf te beginnen en in plaats van de rollen met een horizontale groef, gaat hij experimenteren met een schijf met een laterale groef. Wellicht naar het voorbeeld van sommige speeldozen, die ook met een verwisselbare schijf met gaatjes werkten. Zijn eerste grammofoon komt in Duitsland uit bij de speelgoedfabriek van Kummerer & Reinhardt uit Waltershausen, die platen maken van chocola! Terug in Amerika gaat hij experimenteren met platen van een mengsel van rubber, katoen en leisteenpoeder. Dat gaf nogal wat ruis, wat door het gebruik van andere materialen, zoals schellak, werd ondervangen.

 

Berliner ging in zee met een fabrikant van met een opwindbare veer uitgeruste motoren, die de grammofoon een stuk betrouwbaarder maakten. Na het inhuren van een aparte marketingmanager werd zijn grammofoonmaatschappij in drieën gesplitst en begon de marketeer een eigen bedrijf met de uitvindingen van Berliner. Die begon daarop een rechtszaak, maar verloor en hij mocht zijn eigen producten  niet meer in Amerika verkopen, waarop hij naar Canada uitweek. Ook de motorenfabrikant begon een platenmaatschappij: The Victor Talking Machine Company, met als beeldmerk het hondje van de ontwerper van het logo, Nipper, dat naar de stem van zijn baasje luistert. In 1924 neemt Victor ook de Canadese firma van Berliner over, wat later RCA wordt en in 1987 BMI.

Zijn German Grammophone Company wordt later Polygram, terwijl de Britse afdeling later bekend wordt als EMI. Berliner vindt ook nog de eerste radiale vliegtuigmotor uit en ontwerpt een ‘gyrocopter’, een voorloper van de helicopter. In 1929 overleed hij hij aan een hartstilstand, maar hij heeft zeker niet stilgezeten!