Doorgaan naar hoofdcontent

OUD & WIJS ZOETEMELK MET BROKKEN

 

                                    OUD &WIJS

                        ZOETEMELK MET BROKKEN

 Geen fotobeschrijving beschikbaar.

Wie kent het kinderliedje ‘Schuitje varen, theetje drinken’ niet? Bijna iedereen, al kwam ik onlangs iemand tegen die het niet kende, terwijl we nota bene over de Amsterdamse Overtoom reden. Dus hebben we het in de wagen voor hem gezongen. Maar wat is een overtoom? En wat zoetemelk? Waarom juist daar thee gaan drinken? Vragen, vragen, die om een antwoord roepen!
 
Een overtoom, ook wel overhaal genoemd, is een installatie om schepen over land van het ene water in het andere te plaatsen om een verschil in waterpeil te overwinnen. Het is daarmee de voorloper van de sluis, die rond het jaar 1000 in China werd uitgevonden. De overtoom is een helling met meestal ingevette balken waar een schip overheen gesleept wordt met behulp van een windas. Soms rolt het schip over ronde balken omhoog en weer naar beneden. Overhalen bestaan hier en daar nog steeds en er worden zelfs nog nieuwe aangelegd, zoals in de Regge bij Hellendoorn en Rijssen, al zijn die uitgerust met elektrische karretjes waar het schip mee wordt verplaatst.
Geen fotobeschrijving beschikbaar.
Zoetemelk, inderdaad aan elkaar geschreven, is melk zó van de koe, niet gekarnd of afgeroomd. De echte volle melk dus, ook wel rauwe melk genoemd. Tegenwoordig wordt melk gepasteuriseerd, tot 72 graden Celsius verhit om slechte bacteriën, zoals Listeria, te doden, waardoor de melk, mits gekoeld, minstens drie weken houdbaar is zonder smaakverlies. De melk wordt ook gemengd met andere melk en gehomogeniseerd, zodat alle melk hetzelfde smaakt. Rauwe melk heeft een andere, vollere smaak en smaakt per gebied anders, omdat wat de koe eet, invloed heeft op de smaak van de melk. Zoetemelk met brokken is een benaming voor een broodpap.
 
Geen fotobeschrijving beschikbaar.
Wat nu de Overtoom heet en lang buiten de stadsmuren lag, was eerst de Heiligeweg, die leidde naar het Mirakel van Amsterdam uit 1345, een populair bedevaartsoord dat zorgde voor extra inkomsten voor de stad. Zelfs Keizer Karel bezoekt de plaats en rond 15 maart wordt er tot de Reformatie in 1578 een processie gehouden. In 1881 wordt die in ere hersteld als Stille Omgang. De overhaal zorgt voor een toestroom van mensen, handel en herbergen, waar men een versnapering kon gebruiken tijdens het wachten op het overhalen of om de drukte er omheen te bekijken. Vertier om een theetje, of iets sterkers, bij te drinken. Rond de overhaal waren in de 18e eeuw ook pleziertuinen aangelegd, waar een zondags vaartochtje naartoe werd ondernomen.
 
Langs die Heiligeweg, liep een water, de Heiligewegsevaart, later de Overtoomsevaart genoemd. Begin vorige eeuw werd die gedempt en ontstond de Overtoom zoals we die nu kennen. De overhaal werd na het bouwen van de Overtoomsesluis overbodig, afgegraven en vervangen door een brug. De Overtoomsesluis werd ook weer overbodig na de bouw van de Schinkelsluis bij de Nieuwe Meer. Lag het eerst aan de buitenkant van de stad, met buitenplaatsen, lusttuinen en bedrijven; van kruitmolens tot katoendrukkerijen, werd het langzamerhand bij de stad getrokken, bebouwd met woonblokken en ontwikkelde zich tot de verkeersader die het nu nog is.
 Geen fotobeschrijving beschikbaar.

Reacties

Een reactie posten

Populaire posts van deze blog

Het bijzondere woord: Hartstocht!

  Het afgelopen seizoen bespraken Louis en Sophie wekelijks een woord van weleer in hun uitzendingen. Je kunt ze hier nog eens nalezen.      In deze rubriek onderzoeken wij de herkomst van woorden in het Nederlands, oftewel de etymologie. Die zou vrijwel zeker niet bestaan in zijn huidige vorm zonder het werk van Cornelius Kiliaan, Cornelis van Kiel, die zijn Brabants dialect vergeleek met andere gewesten en talen in het 16 e -eeuwse Etymologicum Teutonicae Lingua, waarvan de 3 e editie in 1599 verscheen.         Het woord van deze week is HARTSTOCHT: een zelfstandig naamwoord dat wordt omschreven als ‘passie’. Een samenstelling van ‘hart’’ met ‘tocht’ in de zin van ‘trek’ of ‘begeerte’, zoals in het vroegnieuwnederlandse ‘een onkuise toghte des herten’.     Ontstaan uit het Latijnse passio , naast andere combinaties als ‘herts- treck ’’ dat wij bij genoemde Kiliaan terugvinden in 1599.       We zien het ook in het woord ‘tochtig’. Dat is niet alleen e...
Een reactie posten
Meer lezen
  OUD & WIJS Herkenningszinnen                                       Vandaag meende ik een nieuw Nederlands woord te hebben bedacht: ‘herkenningszin’. Het moest een vertaling zijn van het woord ‘ catchphrase ’, een woordje of zin, door een persoon in muziek, toneel, theater, film of televisie gebruikt als… nou ja, herkenningszin. De Googlevertaling van catchphrase bleek ‘slogan’ te zijn. Dat is om te beginnen niet echt Nederlands en dekt de lading niet, naar mijn mening. Een slogan is ook wat mensen roepen bij een demonstratie, zoals ‘M.E.! Weg ermee!’ of ‘Stop fossiele brandstof, NU!’. Dat zijn slogans. ‘ Hamsteréééén !’ is een beetje van allebei. Maar wie schetst mijn verbazing: herkenningszin was al bedacht! Al heeft het Van Dale nog niet gehaald, h et staat in allerlei wetenschappelijke verhandelingen en heeft ook met IT te maken. De eerste teleurstelling van...
Een reactie posten
Meer lezen

FOTO VAN WELEER 28 juni 1965 Beatrix verloofd met Claus von Amsberg

  Het was een van de meest bekeken foto’s van 1965: het beeld waarop prinses Beatrix gearmd door de tuin van kasteel Drakesteyn liep met een onbekende man. Er werd een heuse klopjacht ingezet om achter de identiteit van de man te komen. De foto was gemaakt door freelance fotograaf John de Rooy, die met Haagse Post-verslaggever Eelke de Jong in de bosjes rond het kasteel had gelegen. Hij had al tweemaal afgedrukt, toen het jonge paar weer vanachter een boom tevoorschijn kwam. De Rooy drukte weer af, maar het geluid van de motordrive van de camera werd gehoord en haastig blies het paar de aftocht.   Het duurt dagen voordat er duidelijk wordt wie er met de prinses in de tuin liep. Beatrix weigert zijn naam te noemen, de koningin is boos en verontwaardigd dat haar dochter niet met rust gelaten wordt, zeker bij zo’n belangrijke beslissing als wie haar echtgenoot zou kunnen worden. Ondanks aandringen bij de minister-president, KVP’er Jo Cals, door de hoofdredacteur van De Tele...
Een reactie posten
Meer lezen