Doorgaan naar hoofdcontent

OUD & WIJS ZOETEMELK MET BROKKEN

 

                                    OUD &WIJS

                        ZOETEMELK MET BROKKEN

 Geen fotobeschrijving beschikbaar.

Wie kent het kinderliedje ‘Schuitje varen, theetje drinken’ niet? Bijna iedereen, al kwam ik onlangs iemand tegen die het niet kende, terwijl we nota bene over de Amsterdamse Overtoom reden. Dus hebben we het in de wagen voor hem gezongen. Maar wat is een overtoom? En wat zoetemelk? Waarom juist daar thee gaan drinken? Vragen, vragen, die om een antwoord roepen!
 
Een overtoom, ook wel overhaal genoemd, is een installatie om schepen over land van het ene water in het andere te plaatsen om een verschil in waterpeil te overwinnen. Het is daarmee de voorloper van de sluis, die rond het jaar 1000 in China werd uitgevonden. De overtoom is een helling met meestal ingevette balken waar een schip overheen gesleept wordt met behulp van een windas. Soms rolt het schip over ronde balken omhoog en weer naar beneden. Overhalen bestaan hier en daar nog steeds en er worden zelfs nog nieuwe aangelegd, zoals in de Regge bij Hellendoorn en Rijssen, al zijn die uitgerust met elektrische karretjes waar het schip mee wordt verplaatst.
Geen fotobeschrijving beschikbaar.
Zoetemelk, inderdaad aan elkaar geschreven, is melk zó van de koe, niet gekarnd of afgeroomd. De echte volle melk dus, ook wel rauwe melk genoemd. Tegenwoordig wordt melk gepasteuriseerd, tot 72 graden Celsius verhit om slechte bacteriën, zoals Listeria, te doden, waardoor de melk, mits gekoeld, minstens drie weken houdbaar is zonder smaakverlies. De melk wordt ook gemengd met andere melk en gehomogeniseerd, zodat alle melk hetzelfde smaakt. Rauwe melk heeft een andere, vollere smaak en smaakt per gebied anders, omdat wat de koe eet, invloed heeft op de smaak van de melk. Zoetemelk met brokken is een benaming voor een broodpap.
 
Geen fotobeschrijving beschikbaar.
Wat nu de Overtoom heet en lang buiten de stadsmuren lag, was eerst de Heiligeweg, die leidde naar het Mirakel van Amsterdam uit 1345, een populair bedevaartsoord dat zorgde voor extra inkomsten voor de stad. Zelfs Keizer Karel bezoekt de plaats en rond 15 maart wordt er tot de Reformatie in 1578 een processie gehouden. In 1881 wordt die in ere hersteld als Stille Omgang. De overhaal zorgt voor een toestroom van mensen, handel en herbergen, waar men een versnapering kon gebruiken tijdens het wachten op het overhalen of om de drukte er omheen te bekijken. Vertier om een theetje, of iets sterkers, bij te drinken. Rond de overhaal waren in de 18e eeuw ook pleziertuinen aangelegd, waar een zondags vaartochtje naartoe werd ondernomen.
 
Langs die Heiligeweg, liep een water, de Heiligewegsevaart, later de Overtoomsevaart genoemd. Begin vorige eeuw werd die gedempt en ontstond de Overtoom zoals we die nu kennen. De overhaal werd na het bouwen van de Overtoomsesluis overbodig, afgegraven en vervangen door een brug. De Overtoomsesluis werd ook weer overbodig na de bouw van de Schinkelsluis bij de Nieuwe Meer. Lag het eerst aan de buitenkant van de stad, met buitenplaatsen, lusttuinen en bedrijven; van kruitmolens tot katoendrukkerijen, werd het langzamerhand bij de stad getrokken, bebouwd met woonblokken en ontwikkelde zich tot de verkeersader die het nu nog is.
 Geen fotobeschrijving beschikbaar.

Reacties

Een reactie posten

Populaire posts van deze blog

Oud en Wijs “DE MENS LIJDT HET MEEST, DOOR HET LIJDEN DAT HIJ VREEST.”

    Wekelijks deelt Louis de chef kok van Belle de Fleurdelis in de uitzending van ‘Breien met Louis en Sophie’ een spreuk met de kijkers. Deze spreuk is alom bekend. Maar waar komt die uitspraak eigenlijk vandaan? Louis is op onderzoek uit gegaan en is de bibliotheek gaan raadplegen en heeft alle encyclopédies doorgespit; de Grote Larousse, de Winkler Prince, de Encyclopedia Brittanica en zo kwam hij erachter dat er geen eenduidig antwoord op is te geven. In de loop der jaren hebben vele mensen zich afgevraagd wie deze regels heeft gedicht. De meest genoemde namen zijn: Petrus Augustus de Genestet, Jac. Revius, Nicolaas Beets, Guido Gezelle of Christiaan Huygens. De gedachte achter het versje is al vaak verwoord, bijvoorbeeld door Montaigne (1533-1592): “Qui craint de souffrir, il souffre déjà de ce qu’il craint” (‘Wie het lijden vreest, lijdt al door wat hij vreest’). Nico Scheepmaker vond de overeenkomst met een Engels versje van (mogelijk) Thomas Chatterton die leefde van ...
Een reactie posten
Meer lezen

DE PAUS IN UTRECHT!

DE PAUS IN UTRECHT!   Oh, wat een dag was dat, toen de paus naar Utrecht kwam! Ik herinner het me nog als de dag van gisteren. Nee Louis, niet paus Adrianus VI, zo oud ben ik nu.... Terug naar mijn verhaal. De Salon van Weleer was in rep en roer, want zo'n bezoek maak je niet vaak mee. Paus Johannes Paulus II, zou op 12 mei 1985 ons stadje, Utrecht bezoeken. Ja ja Louis, die van dat liedje Popie Jopie. Mevrouw Belle de Fleurdelis was druk bezig met de voorbereidingen en ik hielp natuurlijk waar ik kon. Nee ja Louis, de paus is inderdaad niet in de Salon geweest... dat zeg ik toch ook niet. In ieder geval terug naar het verhaal. De verwachting was dat de straten vol zouden staan met mensen, maar het tegendeel bleek waar. Het was echt een bizarre aanblik, die lege straten. In Den Bosch was het al rustig, maar Utrecht spande de kroon met de protesten. Mensen hingen aan lantaarnpalen en riepen "Pope go home!". Het was een chaos zoals ik die nog nooit had gezien. De beelden va...
Een reactie posten
Meer lezen

Het bijzondere woord: Hartstocht!

  Het afgelopen seizoen bespraken Louis en Sophie wekelijks een woord van weleer in hun uitzendingen. Je kunt ze hier nog eens nalezen.      In deze rubriek onderzoeken wij de herkomst van woorden in het Nederlands, oftewel de etymologie. Die zou vrijwel zeker niet bestaan in zijn huidige vorm zonder het werk van Cornelius Kiliaan, Cornelis van Kiel, die zijn Brabants dialect vergeleek met andere gewesten en talen in het 16 e -eeuwse Etymologicum Teutonicae Lingua, waarvan de 3 e editie in 1599 verscheen.         Het woord van deze week is HARTSTOCHT: een zelfstandig naamwoord dat wordt omschreven als ‘passie’. Een samenstelling van ‘hart’’ met ‘tocht’ in de zin van ‘trek’ of ‘begeerte’, zoals in het vroegnieuwnederlandse ‘een onkuise toghte des herten’.     Ontstaan uit het Latijnse passio , naast andere combinaties als ‘herts- treck ’’ dat wij bij genoemde Kiliaan terugvinden in 1599.       We zien het ook in het woord ‘tochtig’. Dat is niet alleen e...
Een reactie posten
Meer lezen