SPOTPRENT VAN WELEER
BORIS EFIMOV
Spotprenten leiden regelmatig tot ophef. Onlangs nog de prent waarin Sigrid Kaag als heks op een bezem werd afgebeeld, of de cartoons in het Franse blad Charlie Hebdo of de Deense Mohammedprenten. Dat is niets nieuws. Al in de 80-jarige oorlog, toen de eerste Nederlandse spotprenten, over de hertog van Alva, verschenen werd dat door de Spanjaarden niet op prijs gesteld. De Engelsen namen de spotternij van de Nederlanders zelfs op in de oorlogsverklaring in rampjaar 1672. Maar ze blijven een uitgelezen manier om politieke gebeurtenissen aan de kaak te stellen.
De Tweede Wereldoorlog is daarin geen uitzondering. Er zijn beroemde Engelse, Amerikaanse en ook Nederlandse spotprenten. Wat wij minder vaak zien, zijn spotprenten uit de Sovjet-Unie. Die doen zeker niet onder voor die uit de andere geallieerde landen, maar zijn door de taalkloof moeilijker te doorgronden. Vandaag enkele werken van de beroemdste Sovjet-tekenaar: Boris Efimov. Ook wel geschreven als Yefimov of Jefimov, omdat er in het Russisch voor een ‘e’ een j-klank uitgesproken wordt. Daarom heet Jeltsin Jeltsin, maar schrijft men Ельцин.
Efimov werd geboren als Boris Haimovitsj Friedland in Kiev in 1900 als zoon van een Joodse schoenmaker. De familie verhuisde een aantal malen, vanwege onrust, pogroms en oorlog. Het leven was niet eenvoudig voor een Joodse familie in tsaristische tijden. Daarna eigenlijk ook niet. Vandaar dat Boris en ook zijn broer Michail pseudoniemen aannamen. Zijn broer, al vroeg na de Oktoberrevolutie journalist geworden, nam Boris mee naar Moskou om te tekenen voor bladen als de Pravda (Waarheid), Izvestia (Nieuws) en het satirische blad Krokodil. Op zijn getekende zelfportret staat op zijn schouders het logo van dat blad.
Vanwege voor hem onbekende redenen krijgt Boris de bescherming van Stalin. De uitgever van zijn eerste bundel tekeningen met een voorwoord van de inmiddels in ongenade gevallen Trotski is niet zo gelukkig, die moet dat met zijn leven bekopen. Net als zijn broer, inmiddels als Michail Koltsjov een beroemd journalist geworden, die in 1938 wordt gearresteerd en geëxecuteerd. Tot het eind van zijn leven zal Boris, dan 108, Stalin dankbaar blijven voor de kansen die hij heeft gekregen. Boris krijgt zo’n beetje alle prijzen die er te winnen zijn en wordt op zijn 107e verjaardag nog benoemd tot chef-redacteur illustraties van de Izvestia.
Op de 1e prent getiteld ‘Nieuwjaarsvoorspelling’ zien we het aapje
Goebbels aan Hitler vragen ‘Kun je de overwinning nog in de spiegel
zien, Adolf?’ In de open haard liggen de ‘Strategische plannen’ van
1940, 41 en 42.
Prent 2 ‘Op twee plaatsen’, laat ons Hitler zien op stelten, in een
broek scheurende spagaat tussen enerzijds de omsingeling van Moskou en
anderzijds de opvang van Kaukasische olie, maar vanuit het midden door
Stalingrad een enorme dreun krijgt.
Prent 3 is een kritiek op de Verenigde Staten en zijn kapitalisten die, ondanks alle agressie van Hitler, bleven handelen met Nazi-Duitsland tot de oorlogsverklaring in december 1941 en daarmee zijn oorlogsmachine mede mogelijk maakten.
Nummer 4 laat ons Napoleon zien die Hitler geschiedenisles geeft: ‘Adolf, je hebt niets van mij geleerd!'.
Op de laatste prent zien we een zelfportret van de man, waarvan Hitler opdracht had gegeven hem na het innemen van Moskou op te laten hangen. Die bleef echter een luis in de pels tot zijn laatste snik.
Reacties
Een reactie posten