OUD & WIJS:
ZO BRUTAAL ALS DE BEUL.
Ofwel. De eerste klap was een daalder waard!
Brutaal, tegenwoordig betekent het ‘onbeschoft’ of ‘stout’, maar oorspronkelijk ging de betekenis veel verder: ‘beestachtig’ betekende het in de 16e eeuw. En wat een beul moest doen, was dat destijds ook. Radbraken, bijvoorbeeld, het breken van armen en benen van iemand die op een wiel was vastgebonden. En dan niet één keer, maar liefst per lichaamsdeel zo vaak mogelijk. Of iemand de duimschroeven aanzetten, een apparaatje waarbij de botten in de vingers stuk voor stuk gebroken konden worden. Dan was een onthoofding een ware opluchting, want snel voorbij. Tenzij de beul zijn werk niet goed deed en er twee, drie of vier keer hakken voor nodig had.
Andere smerige klusjes waren bijvoorbeeld de keren dat iemand eerst de ingewanden uit het lijf gesneden moesten worden, voor de genadeklap kwam. De beul werd per klap betaald en om er meer zeker van te zijn dat die goed gedaan werd, was de beloning hoger: zo werd de eerste klap een daalder waard. De beul was overigens vaak ook ontvankelijk voor extraatjes van familieleden van aangeklaagden. Dan kon tegen betaling de marteling wat minder hard worden uitgevoerd, of kreeg het slachtoffer gif te drinken voor de werkelijke terechtstelling.
Het was geen gemakkelijk leven als beul. Het beroep stond in een zeer laag aanzien. Een beul mocht met zijn gezin vaak niet binnen de stadsmuren wonen. Om te reizen moest hij een koets voor zichzelf huren, want er een delen met een beul werd als ongeluk brengend gezien. Daarom was beul ook vaak een vak dat van vader op zoon overging. Die leerde van paps het klappen van de zweep, zogezegd. De beul van Utrecht aan het begin van de 18e eeuw, Conrad Diepenbrock, wist echter door de uitvoering van de homovervolging vanaf 1730 in de stad grote welstand te bereiken en zag zijn zoon aangesteld als de beul van Haarlem.
Aangezien Amsterdam geen eigen beul had, deed die van Haarlem dat erbij. Tegen een flinke betaling. De executie van acht personen in een keer bracht zo 210 gulden op. Zelfs in Den Haag, dat geen beul had omdat het nog geen stadsrechten had, maakte men gebruik van de beul van Haarlem. Vandaar dat de uitdrukking vaak wordt gebezigd als ‘zo brutaal als de beul van Haarlem’, die alle martelingen en executies van de Hof van Holland voor zijn rekening nam.
Het woord ‘brutaal’ is of uit het Frans, of uit het Duits tot ons gekomen als ‘brutal’. Zij hebben het van het Latijnse ‘brutus’, dat zwaar of lomp betekent. Daardoor is het verwant aan het Italiaanse ‘brutto’ dat ruw of onzuiver betekent en wij als ‘bruto’ kennen. En vanuit de beestachtigheid van de brutale mens is duidelijk waar het woord bruut vandaan komt. En ondanks dat wij geen beulen meer hebben is het nog steeds zo dat de brutalen de halve wereld hebben!
Reacties
Een reactie posten