Salon van Weleer

FOTO VAN WELEER 1889 de Eiffeltoren wordt geopend. 31 Maart 1889 was het zover: na twee jaar van bouwen werd de Eiffeltoren ingehuldigd. Hij is gebouwd ter ere van de Wereldtentoonstelling die in Parijs wordt gehouden; een symbool dat het industriële tijdperk bekroond. Maar ook een herinnering aan de Franse Revolutie die honderd jaar ervoor heeft plaatsgevonden en van Frankrijk een republiek heeft gemaakt. Met een korte onderbreking toen Napoleon zichzelf tot keizer kroonde. Het werd het symbool van Parijs en van Frankrijk. Als je de film mag geloven, is de Eiffeltoren vanuit elk appartement in Parijs te zien, wat natuurlijk onmogelijk is. Maar in de film kan alles. Op 6 mei is vervolgens de officiële opening door president Carnot in aanwezigheid van koning Edward VII van Engeland. De toren is vernoemd naar bruggenbouwer Gustave Eiffel, maar die heeft hem niet bedacht. Het idee kwam van de ingenieurs Maurice Koechlin en Emile Nouguier Stephen Sauvestre, die hun plan uit zevenhonderd in...

HET VERHAAL ACHTER DE FOTO: DE TESLA MACHINE Een van de grootste en lastigste problemen die wetenschappers de afgelopen eeuwen hebben bezig gehouden is het nabootsen van de natuur. En dan vooral de intimiderende krachten zoals bijvoorbeeld storm en bliksem. Door het nabootsen en imiteren ervan, konden deze krachten wellicht ook benut worden. Er hebben zich enorm veel wetenschappers mee bezig gehouden, met intensieve studies en geduld, waarvan er velen faalden en sommigen uiteindelijk dachten dat sommige raadsels zich nooit zouden prijsgeven. De laatste eeuw zijn dankzij al dit voorbereidende werk en het steeds verder ontwikkelen van de techniek vele van deze onoplosbaar lijkende probleemstellingen toch binnen handbereik gekomen of zelfs helemaal geslaagd.  Een van de  tot de verbeelding sprekende oplossingen is het nabootsen van de bliksem. De wetenschapper die hier in slaagde is de  Servisch-Amerikaans natuurkundige Nikola Tesla; de uitvinder van de wisselstroom. In 189...

FOTO VAN WELEER  De Amstel Gold Race winnen! De lente naakt! En nee, dat betekent niet dat de lente bloot is, of dat men de lente bloot tegemoet moet zien. Het is een oud Nederlands woord, dat afgeleid is van het werkwoord ‘genaken’, dat als ‘gināken’ al meer dan 1000 jaar in onze taal bestaat. Zo schreef men in de 10 e eeuw al: ‘fan thēn thīa genācont mi’ oftewel ‘van hen die mij naderen, die tegen mij optrekken’. Het betekent dus gewoon ‘naderen’ of ‘dichterbij komen’. We komen het in onze taal ook tegen in een woord als ‘ongenaakbaar’, dat al in de 18 e eeuw de betekenis had dat iemand of iets niet te benaderen was, onbenaderbaar, dus. Met andere woorden: de lente komt eraan! Dat merken we aan het weer, dat warmer wordt en de zon die we wat vaker zien. Al hebben we natuurlijk niet echt een winter gehad; een paar dagen vorst, wat sneeuw in ofwel het noorden van het land, ofwel het zuiden. Maar als de lente zich aandient, is het ook tijd om weer op de fiets te stappen en de...

WOORD VAN DE WEEK ANTROPOMORFISME Een woord van wel zes lettergrepen! Maar wat betekent het? Het stamt uit het Grieks en komt pas sinds 1859 voor het eerst in druk voor. Letterlijk betekent het Griekse ‘anthropomorphos’ ‘van menselijke gedaante, samengesteld uit het woord voor ‘mens’: anthropos, en ‘morphé’: vorm. Het beschrijft het toewijzen van menselijke eigenschappen aan niet-menselijke wezens, voorwerpen, of planten. We kennen het onder meer uit sprookjes, zoals ‘Alice in Wonderland’ of ‘Winnie the Pooh’. Maar ook van strips als Donald Duck, waar allerlei dieren menselijke eigenschappen vertonen. Ook in algemene zin worden er aan bijvoorbeeld dieren menselijke eigenschappen toegedicht. Zo is een paard edel en heeft dus geen kop en poten, maar een hoofd en benen. Ook andere dieren krijgen eigenschappen toegewezen, zo is een wolf vaak dapper en een vos slim. Als literaire vorm is antropomorfisch denken al heel oud, in verhalen komen dieren al heel lang voor, zoals in de fabels van...

WOORD VAN DE WEEK  Kissebissen Over kissebissen valt heel wat te bakkeleien, schreef dagblad Trouw ooit. Waar komt dit woord eigenlijk vandaan?. Wel weet ik dat het als ‘kidze vidzen’ al in 1697 in het vroeg-Nieuw Nederlands voorkwam. Toen betekende het ‘beuzelen, zich druk maken om niets’. Bijna 100 jaar later was de betekenis veranderd in ‘kleingeestig twisten’, zoals in ‘daar valt hier niet te knorren noch te kissebissen’. Die betekenis heeft het eigenlijk nog steeds. In het Overijssels kent men het woord ‘kizzebizze’, dat een uitbreiding zou kunnen zijn van ‘bissen’, in de betekenis van heen en weer drentelen, druk doen en niets uitvoeren, en afkomstig zou zijn uit het nieuw-Hoogduits: biesen, het rondhollen van het vee wanneer horzels de dieren schrik aanjagen. Een vorm die ook terugkomt in het woord ‘bison’. Grappig genoeg kent het Zeeuws de uitdrukking ‘kizzevizze’, maar dat betekent dan weer ‘fluisteren’. Vanwege dat heen en weer lopen van vee is het woord ‘bissen’ ook ver...

Oud & Wijs DAT IS HET HELE EIERENETEN De ouderen onder ons, of de filmliefhebbers als ze wat jonger zijn, kennen wellicht de legendarische gevangenisfilm ‘Cool Hand Luke’ met Paul Newman. Eén van de vele gevangenisfilms waarin een streng regime probeert een gevangen te breken die zich niet laat breken. In de film gaat ‘Cool Hand’ een weddenschap aan: 50 hardgekookte eieren eten in een uur tijd. Het lijkt onmogelijk en heel ongezond, maar het lukt hem, al moeten zijn medegevangenen zijn keel masseren om de laatste eieren weg te kunnen werken. En niet alleen in de film, ook in werkelijkheid wordt het gedaan; het wereldrecord hardgekookte eieren eten is sinds 2013 met 141 eieren in acht minuten voor Joey Chestnut, een Amerikaanse wedstrijdeter. Ondanks al zijn eetrecords weegt hij toch maar een 100 kilo. Nu is eieren eten niet voor de film uitgevonden. Eetwedstrijden waren ook in ons land populair. Nog begin 19e eeuw at een Brusselaar in een bierhuis bij de Amsterdamse Kapelsteeg 50 ...

 RECEPT VAN WELEER  Luilakbollen Gehaast kwam Sophie, de 1 e huishoudster van mevrouw Belle de Fleurdelis, de keuken binnen gestormd. ‘Louis, heb jij een leeg conservenblik en een touwtje voor me?’ Louis, de chef-kok van mevrouw wist even niet waar hij moest kijken. Wat een rare vraag; een leeg blik en een touwtje? Zou Sophie misschien een ‘telefoon’ willen maken, waarbij je met elkaar kon praten als je het touwtje strak hield en de een het blik tegen het oor hield en de ander aan de andere kant erin praatte. Maar dan had zij twee blikken nodig, niet één. Of zou ze er al eentje hebben? Maar waar vandaan dan? Hij was als kok de enige die met een zekere regelmaat blikken opentrok en daarna in de vuilnisbak mieterde. Zou Sophie die doorzocht hebben op lege blikken? Louis hoopte toch van niet, het was geen frisse bedoening in de vuilnisbak, ook al gingen er geen etensresten in, want die gingen regelrecht op de composthoop voor de moestuin.   ‘O, ja, en een spijker, heb...