Salon van Weleer

Sophie, de 1e huishoudster van mevrouw Belle de Fleurdelis, zat op het bankje buiten de keuken van de villa van Weleer zich onnoemelijk te vervelen. Het werk zat erop, mevrouw was op reis, het was redelijk mooi weer en zij wist even niet wat ze met haar tijd aan moest. “Louihis, ik verveeeeel me’, klonk het klaaglijk. Binnen, in de keuken, was de Franse chef-kok van mevrouw bezig een lunch voor het personeel klaar te maken. Naast hen beiden was er nog een tuinman, een opzichter en twee stallenjongens. De tuinman en de opzichter aten thuis bij hun moeder de vrouw en de stallenjongens togen liever naar het dorp. Ook zij hadden minder te doen als mevrouw op reis was. Dus hoefde Louis alleen voor hen beiden wat klaar te maken en Sophie was al snel tevreden. In Vollenhoven, waar zij was opgegroeid bestond het ontbijt steevast uit pap, werd er tussen de middag warm gegeten, aardappelen, groente en vlees, als Bruin het kon trekken en ’s avonds kon er nog een bruine boterham met reuzel vanaf. ...

Iedere week bespraken Louis en Sophie in hun uitzendingen in 2021 op vrijdagavond in de rubriek ‘Oud en Wijs’ een bijzondere spreuk of citaat. Je kunt ze hier teruglezen. Vandaag een bijzonder citaat over de Nederlandse politiek van Karl Marx.   In zijn tijd werd Karl Marx omarmd maar ook gezien als die man met die opruiende ideeën.  In die tijd werden fabrieksarbeiders in de fabriek bezocht door een mannen die kwamen  vertellen over Marx en dat ze lid moesten worden van de bond, en vaak werden zij er ook weer uitgebonjourd. Wat zou zo’n man als Marx nu eigenlijk weten over Nederland?  Maar misschien zal je dat toch verbazen! Zijn moeder was Nederlands en zijn vader had een Amsterdamse rabbijn als stiefvader. Zijn oom Martin was fabrikant van tabaksdozen in Nijmegen, zijn oom David advocaat in Amsterdam en Paramaribo en zijn tante Sophie trouwde een tabakshandelaar in Zaltbommel. Zij gaven Marx een tijdlang onderdak toen hij zonder geld zat en Das Kapital aan het sch...

  Zoals meestal rond de klok van 3 uur in de middag begon het te rommelen in de maag van Sophie, de 1e huishoudster van mevrouw Belle de Fleurdelis. Dan werd het tijd om zich te begeven naar de keuken van de villa van Weleer en een bezoekje te brengen aan de Franse chef-kok die daar de scepter zwaaide, Louis. Meestal was hij dan al bezig met de voorbereidingen voor het avondmaal van mevrouw en eventuele gasten die zij die avond zou gaan ontvangen. Hoe meer gasten, hoe uitgebreider het diner en hoe eerder de kok aan zijn voorbereidingen begon. Voor de grote ontvangsten, die gelukkig niet zo vaak meer voorkwamen, waarbij er zes of meer gangen op het menu stonden, was hij soms al drie dagen tevoren druk bezig alles in kannen en kruiken te krijgen. Maar op een gewone doordeweekse dag zoals deze zou het wel meevallen, dacht de huishoudster opgewekt. Misschien had Louis nog iets over van gisteren, of had hij al iets lekkers voor vanavond klaar, waar er meestal wel iets vanaf kon voor bij...

  Voor veel mensen geldt tegenwoordig dat zij de hele dag zitten te koekeloeren naar hun beeldscherm, of het nu een PC, laptop of telefoon is. Voorheen deed men dat meestal gewoon uit het raam. In steden, om alle kanten van de weg in de gaten te kunnen houden, zag men her en der aan de kozijnen een spiegeltje geschroefd: een zogenaamd ‘spionnetje’, zodat niets aan de aandacht van de koekeloerder of koekeloerster kon ontsnappen. Van zo iemand die alles van iedereen wist zei men destijds wel dat diegene achterstevoren door de straat liep, om maar niets te missen. Erasmus schreef er al in 1634 over in zijn Colloquia Familiara: “Ghy schijnt my een slecken leven te leijden... Om dat ghy staegh binnens huys sit en koekeloert”. Maar waar komt dat rare woord eigenlijk vandaan? In de Etymologium Teutonicae Linguae, het eerste etymologische woordenboek van de Nederlandse taal van de Nederlandse taalgeleerde Kiliaan uit 1599 komen we het tegen als ‘kokeloeren’ of ‘kokerolien’, dat ‘een leven ...

  In de Victoriaanse tijd was zwemmen niet vreselijk populair. Veel mensen konden dat dan ook niet, zelfs zeelieden konden vaak niet zwemmen. Ook erna was het voorbehouden aan een beperkt publiek. Dat vrouwen vrijwel geheel gekleed te water moesten gaan om een heilzaam bad in zee te nemen, zal daar zeker aan hebben bijgedragen. Ook mannen droegen onhandige grote, vaak wollen, badpakken. Om in zee te kunnen gaan moesten vrouwen zich om kunnen kleden en beschut voor vreemde ogen in zee kunnen stappen. Daar werden dan speciale badkoetsen voor gebruikt. Een bezoek aan het strand was voor dames en heren een gelegenheid die geheel gekleed plaatsvond. In het begin van de vorige eeuw was er de Australische zwemster Annette Kellerman die probeerde daar verandering in te brengen. Ze was beroemd geworden als wedstrijdzwemster, waarbij ze er niet voor terugdeinsde ook tegen mannen te zwemmen en daarbij regelmatig te winnen. Als kind had zij last van rachitis of Engelse ziekte waardoor haar ben...

Wekelijks deelt Louis de chef kok van Belle de Fleurdelis in de uitzending van ‘Breien met Louis en Sophie’ een spreuk met de kijkers. Deze spreuk is alom bekend. Maar waar komt die uitspraak eigenlijk vandaan? Louis is op onderzoek uit gegaan en is de bibliotheek gaan raadplegen en heeft alle encyclopédies doorgespit; de Grote Larousse, de Winkler Prince, de Encyclopedia Brittanica en zo kwam hij erachter dat er geen eenduidig antwoord op is te geven. In de loop der jaren hebben vele mensen zich afgevraagd wie deze regels heeft gedicht. De meest genoemde namen zijn: Petrus Augustus de Genestet, Jac. Revius, Nicolaas Beets, Guido Gezelle of Christiaan Huygens. De gedachte achter het versje is al vaak verwoord, bijvoorbeeld door Montaigne (1533-1592): “Qui craint de souffrir, il souffre déjà de ce qu’il craint” (‘Wie het lijden vreest, lijdt al door wat hij vreest’). Nico Scheepmaker vond de overeenkomst met een Engels versje van (mogelijk) Thomas Chatterton die leefde van 1752-1770 fra...

  Het is u misschen niet opgevallen, maar sinds 2007 bestaat de 8-ure werkdag niet meer. Een werkgever mag nu verlangen dat u 12 uur per dag werkt en daarbij 60 uur per week. Door de mondialisering, met een anglicisme ook wel ‘globalisering’ geheten, wordt ons de 24-uurs economie opgedrongen. Met een werkdag van 12 uur kan Europa de concurrentie met Amerika en China aan. De lobby hiervoor in Brussel van de werkgevers heeft het gewonnen van de vakbeweging. Die is, onder meer door de gestegen aantallen zzp’ers, de laatste jaren een stuk minder invloedrijk geworden. Dat er überhaupt een 8-urige werkdag tot stand kwam heeft veel strijd gekost en had het Kinderwetje van Van Houten als basis. Deze wet uit 1874 verbood kinderarbeid onder de twaalf jaar in fabrieken en werkplaatsen. Bernardus Heldt, die zelf op 11-jarige leeftijd begonnen was met werken, zette zich daar gedurende jaren voor in en werd niet alleen voorzitter van de eerste vakcentrale in ons land, het Algemeen Nederlandsch W...

  Chinees spreekwoord Ofwel: Neem het tempo van de natuur aan. Het nieuwe jaar valt niet overal op dezelfde dag. Er zijn namelijk vele verschillende jaartellingen en kalenders. Dat zijn ook weer twee verschillende dingen. Een jaartelling wil niet zeggen dat er ook dezelfde kalender gevoerd wordt. Wij volgden van 45 v Chr. tot 1582 volgden wij een Romeinse kalender, de Juliaanse. Paus Gregorius XIII kondigde toen de Gregoriaanse kalender af, genoemd naar hem, maar omdat dat een katholieke uitvinding was, wilden de protestanten die niet zomaar overnemen, dat duurde hier nog tot 1700.  In Rusland ging men pas in 1917 over, waardoor de Oktoberrevolutie in November viel. De Chinese kalender loopt ook heel anders, die vieren Nieuwjaar vaak pas in februari. In Perzië, het huidige Iran viert men Nieuwjaar, of Nowruz op 20 maart.  Maar ook jaartellingen lopen uiteen; de Joodse jaartelling begint in 3761 v.Chr., de Chinese jaartelling vanaf 2697 v.Chr. en de Boeddhistische jaa...

  Waar komt het woord ‘stress eigenlijk vandaan? ‘ Tegenwoordig gebruiken we het woord ‘stress’ vaak in negatieve zin. Alsof het een soort ziekte zou zijn.  Echter is stress zo oud als de mens zelf. Stress is namelijk een stofwisselingsproces zoals de wetenschapper Hans B. Seyle in het jaar 1937 beschreef. Hij is ook degene die het woord ‘stress’ als een medische term introduceerde.  Hierbij opgemerkt dat Seyle steeds heeft benadrukt dat stress geen ziekte is of een op zich zelf staand non-specifiek proces is.  Het woord stress zelf komt voor het eerst voor in 1303 in de Engelse taal. . Het betekende des tijds: druk, last, tegenspoed en kracht. Pas in 1896 werd het woord: stress in de Engelse taal figuurlijk gebruikt om aan te geven dat er psychische druk op een persoon werd uitgeoefend. Echter is het niet zo dat met het ontstaan van het woord 'stress', ook pas de stress zelf ontstond. Van dinosauriër tot  mens maakt gebruik van stress omdat het onderdeel uitmaa...

Het was weer eens zo laat. Hoewel, zo laat was het nog niet, het was aan het begin van de middag. Maar Sophie, de 1e huishoudster van mevrouw Belle de Fleurdelis, had zich weer eens laten overvallen door het weer. Meestal was dat niet zo’n probleem, want dan dacht zij dat het slecht weer zou gaan worden en dan werd ze verrast door een stralende zon. Het enige probleem was dan dat ze te dik aangekleed was en alras zodanig begon te zweten dat het zweet ‘tappelings langs haar rug omhoogliep’. Zo zei haar vader dat altijd. Nou ja, altijd… Soms. Maar deze keer was het weer eens andersom: het leek een schitterende dag te worden. Haar vader wist daar ook van alles van, die zei steevast ‘Ochtendrood, water in de sloot’. Nu stond er het hele jaar door water in de sloot, daar zijn sloten tenslotte voor, maar het betekende dat het die dag zou gaan regenen. Sophie had echter helemaal geen ochtendrood gezien, dus daar kon zij niet op bouwen. Ook van ‘Ring rond de zon, water in de ton’ had zij deze ...

In het jaar 2021 bespraken Louis en Sophie wekelijks een bijzonder woord van weleer in hun uitzendingen. Je kunt ze hier nog eens nalezen.    De matras is een alledaags gebruiksvoorwerp waar je vele uren mee doorbrengt. Maar waar komt het woord ‘matras’ eigenlijk vandaan? Al in de jaren 1380 schreef men ‘maeltraets, daermede dat alle de banke ... verdect waren, ‘zitkussens, waarmee alle banken bedekt waren’. In de 15e eeuw werd dat geschreven als ‘een matrasse oft stroosack onder dbedde’, Kiliaan omschrijft het in 1599 in het vroeg nieuw Nederlands als mattras, materassa, met de betekenis van  ‘zitkussen, aanligbed, wollen bed; slaapmat’.  Ontleend aan Oudfrans martras ‘zitkussen, beddenzak’ zo schreef men in 1377; en eerder al materas ‘tapijt waarop men slaapt’ zo is in 1306 te lezen, dat zelf ontleend is aan Italiaans materasso ‘zitkussen, beddenzak’ dat al voor 1306 werd gebruikt en/of aan middeleeuws Latijn materacius, materacium; op hun beurt zijn de Italiaanse ...

In het jaar 2020 bespraken Louis en Sophie wekelijks een spreuk van weleer in hun uitzendingen. Je kunt ze hier nog eens nalezen.  Er zijn allerlei diëten bedacht, van sherry tot brood, rauw eten, enzovoorts. En ook zijn er allerlei clubs om samen af te vallen. De schrijver Maarten ’t Hart had een geheel eigen methode om niet te zwaar te worden en als je hem ziet, dan kun je niet ontkennen dat het werkt: gewoon vies eten maken!  “Hoe onsmakelijker het eten, hoe minder je nuttigt, hoe minder je aankomt.”, sprak hij.  ’t Hart is van huis uit bioloog en studeerde af in Ethologie, het gedrag van dieren. Naast veel journalistiek werk voor allerlei kranten en tijdschriften brak hij met literair werk door in 1978 met ‘Een vlucht regenwulpen’, dat verfilmd werd met Jeroen Krabbé in de hoofdrol. Eten heeft ook bij hem een grote rol gespeeld in zijn leven. Hij verbouwde bijvoorbeeld zijn eigen groenten in een grote moestuin. Dat hoefde niet al te lekker te zijn, omdat ’t ...

De Tweede Wereldoorlog werd beëindigd door het laten vallen van twee atoombommen op Hiroshima en Nagasaki in Japan. Het atoom was sinds zijn beschrijving door achtereenvolgens Niels Bohr, Erwin Schrödinger en Werner Heisenberg tot de verbeelding gaan spreken. De ontdekking van radioactiviteit leidde tot een hausse aan producten die daar gebruik van maakten, al was het maar in de naam. Van radium houdend water, tot sokken, tandpasta of sigaretten. Gelukkig bevatten niet alle producten echt radium, maar de ziekte en overlijden van de meisjes die radioactieve verf gebruikten om horlogecijfers lichtgevend te maken, werd lange tijd in de doofpot gestopt. Zij waren gewoon om aan de penselen te likken om dunnere lijnen te kunnen maken… Maar de eerste openbare bovengrondse proef met een atoombom in Nevada op 22 april 1952, die werd verslagen door zo’n 200 journalisten die op slechts 16 kilometer afstand mochten toekijken, leidde tot een nieuw atoomtijdperk in Amerika. Van alles werd ‘atoom’. A...

  Als hij in januari 1989 niet op de veel te vroege leeftijd van 64 zou zijn overleden had Johnny Jordaan 7 februari 101 kunnen worden. Maar zijn gezondheid was al langere tijd slecht. Of het nu een hartaanval of een hersenbloeding was die hem in 1970 trof, daar zijn verschillende bronnen het niet over eens, maar het maakte al een vroegtijdig einde aan de onafzienbare rij optredens die hij wekelijks placht te maken. Het was in die tijd niet ongebruikelijk voor een populaire artiest om 2 of 3 optredens op een avond te doen. In 1970 speelde hij in het toneelstuk ‘De Jantjes’ en was dan niet te beroerd om na afloop nog ergens te gaan optreden. Een ware aanslag op de gezondheid.     Johnny Jordaan, pseudoniem van Johannes van Musscher, was een volle neef van Willy Alberti, die van zichzelf Carel Verbrugge heette. De moeder van Jordaan was een zus van de vader van Alberti en de vader van Jordaan was een broer van de moeder van Alberti. Al op 8-jarige leeftijd zongen zij samen ...

François Rabelais, geboren in La Devinière (in de buurt van Chinon) in 1483, al wordt soms 1494 verondersteld, en overleden in Parijs op 9 april 1553) was één van de meest geleerde 16e-eeuwse Fransen. Begonnen als Franciscaner monnik, omdat men toentertijd alleen als je heel rijk was kon gaan studeren of als je monnik was. Die hadden bibliotheken vol met boeken. Hij studeerde Grieks en Latijn, geneeskunde, filologie en rechten. Filologie is de leer van taal- en letterkunde van dode talen. Rabelais studeerde aan de universiteiten van Poitiers en Montpellier. Hij was één van de bekendste humanisten uit de renaissance. Humanisten wilden door de studie van het verleden en de klassieken de mens de gelegenheid geven zijn werkelijke bestemming te bereiken. Daarbij was taalonderwijs een belangrijk onderdeel. Dat is wat de mens van de dieren onderscheidt en in staat stelt tot filosoferen en zich ook moreel ontwikkelen. Daar hoort ook een gevoel voor esthetiek bij. Esthetiek kan zich in van alle...