Salon van Weleer

SPOTPRENT VAN WELEER  BORIS EFIMOV Spotprenten leiden regelmatig tot ophef. Onlangs nog de prent waarin Sigrid Kaag als heks op een bezem werd afgebeeld, of de cartoons in het Franse blad Charlie Hebdo of de Deense Mohammedprenten. Dat is niets nieuws. Al in de 80-jarige oorlog, toen de eerste Nederlandse spotprenten, over de hertog van Alva, verschenen werd dat door de Spanjaarden niet op prijs gesteld. De Engelsen namen de spotternij van de Nederlanders zelfs op in de oorlogsverklaring in rampjaar 1672. Maar ze blijven een uitgelezen manier om politieke gebeurtenissen aan de kaak te stellen. De Tweede Wereldoorlog is daarin geen uitzondering. Er zijn beroemde Engelse, Amerikaanse en ook Nederlandse spotprenten. Wat wij minder vaak zien, zijn spotprenten uit de Sovjet-Unie. Die doen zeker niet onder voor die uit de andere geallieerde landen, maar zijn door de taalkloof moeilijker te doorgronden. Vandaag enkele werken van de beroemdste Sovjet-tekenaar: Boris Efimov. Ook wel geschr...

RECEPT VAN WELEER  Ontbijtkoek   Lichtelijk bezweet kwam Sophie, de 1e huishoudster van mevrouw Belle de Flerdelis, eigenares en hoofdbewoonster van de villa van Weleer, de keuken binnengelopen van Louis, de Franse chef kok van mevrouw. Zoals gewoonlijk was het heerlijk warm in de keuken, dankzij het houtgestookte fornuis, waar altijd wel iets op stond te borrelen of in gebakken werd. Sophie kon het zich niet heugen dat het vuur in het fornuis ooit uit was geweest sinds Louis de scepter zwaaide in de keuken. En dat was al heel wat jaartjes, inmiddels. Zij was dan ook niet de jongste meer, net als Louis. Die had zijn opleiding in Frankrijk genoten, van de eerste streekrecepten die hij van zijn moeder leerde, tot aan de fijnste spijzen die hij in de keukens van diverse Franse meester koks leerde maken. Daarna had hij nog diverse jaren door Europa gezworven, waar hij via de koks van de andere grote huizen ook de nodige kennis opdeed van de internationale keuken. ‘Hèhè!’, sprak de...

OUD & WIJS:  ZO BRUTAAL ALS DE BEUL.  Ofwel. De eerste klap was een daalder waard! Brutaal, tegenwoordig betekent het ‘onbeschoft’ of ‘stout’, maar oorspronkelijk ging de betekenis veel verder: ‘beestachtig’ betekende het in de 16e eeuw. En wat een beul moest doen, was dat destijds ook. Radbraken, bijvoorbeeld, het breken van armen en benen van iemand die op een wiel was vastgebonden. En dan niet één keer, maar liefst per lichaamsdeel zo vaak mogelijk. Of iemand de duimschroeven aanzetten, een apparaatje waarbij de botten in de vingers stuk voor stuk gebroken konden worden. Dan was een onthoofding een ware opluchting, want snel voorbij. Tenzij de beul zijn werk niet goed deed en er twee, drie of vier keer hakken voor nodig had. Andere smerige klusjes waren bijvoorbeeld de keren dat iemand eerst de ingewanden uit het lijf gesneden moesten worden, voor de genadeklap kwam. De beul werd per klap betaald en om er meer zeker van te zijn dat die goed gedaan werd, was de beloning ...

FOTO VAN WELEER  Diabetes bestreden Sinds 1901 wordt er jaarlijks een Nobelprijs uitgereikt voor Fysiologie en Geneeskunde. Fysiologie is, kort gezegd, de studie van het geheel van de processen en functies van het menselijk lichaam. In 1901 waren er wat dat betreft nog een hoop zaken te ontdekken en te begrijpen. De eerste Nobelprijs ging dan ook naar de Duitse medicus Emil von Behring voor de uitvinding van een serum tegen tetanus en difterie. Het leverde hem tevens een adellijke titel op. Onderzoek naar de oorzaak van malaria leverden in 1902 de Schotse arts Ronald Ross en in 1907 de Franse medicus Charles Laveran de prijs op. Ook Ivan Petrovitsj Pavlov, die van de Pavlov-reactie, won hem. De uitvinder van de snaargalvanometer, waarmee praktisch bruikbare elektrocardiogrammen (ECG) gemaakt konden worden, de arts Willem Einthoven, won als eerste Nederlander deze Nobelprijs. Christiaan Eijkman won hem in 1927 met de ontdekking hoe beriberi ontstond en dat was de basis voor de ontd...

RECEPT VAN WELEER  Appelmoes met kaneel ‘Zo, dat zit er weer op!’, met een klap zette Sophie, de 1e huishoudster van mevrouw Belle de Fleurdelis, haar emmer met de dweil uitgewrongen hangend over de rand en de mop er trots uit stekend achter de deur van de keuken van Louis, de Franse chef-kok van mevrouw. Het voorjaar lonkte, in de tuin liepen de bomen al uit en staken allerlei planten hun kopjes boven de grond uit. Dan was het tijd om de hele villa weer eens een goed beurt te geven. Sophie hield ervan om er vroeg mee te beginnen, dan kon ze de werkzaamheden gespreid afwerken en hoefde er niet van alles nog op het laatste moment te gebeuren. ‘En nu lust ik wel een kopje koffie, wat jij, Louis?’ Louis lustte ook wel een kopje koffie. ‘Un moment, ik ben zo terug’, sprak hij terwijl hij de keuken uitliep. Het was gebruikelijk dat er iets lekkers werd geserveerd bij de koffie. Meestal was dat iets dat overgebleven was van een van de tussendoortjes van mevrouw, of dat van de ‘thé comple...

WOORD VAN DE WEEK  Hoe onze taal verandert. Taal is een levend iets en verandert voortdurend. Dat is duidelijk te zien als we naar de bekendste en een van de oudste ‘Nederlandse’ zinnen kijken die op schrift zijn gesteld, het bekende ‘Hebban olla uogala nestas hagunnan hinase hi(c) (e)nda thu uuat unbidan uue nu’. Vorig jaar werd met multispectrale beeldvorming ontdekt dat er feitelijk ‘Hebban olla uogala nestas hagunnan hinase hic anda thu uuat unbidan uue nu’ staat. Destijds werd de ‘v’ nog geschreven als een ‘u’ en de ‘w’ als een dubbele ‘u’, zoals we die uit het Engels nog kennen als ‘double u’.  Voor wie nog onbekend is met deze tekst, het betekent zo ongeveer: 'Alle vogels zijn al aan het nestelen, behalve ik en jij. Waar wachten we nog op?' Of het werkelijk Oud-Westnederfrankisch is, dat samen met het Oud-Oostnederfrankisch ook wel Oudnederlands genoemd wordt, daar zijn de geleerden het nog niet over eens met elkaar. Maar dat mogen zij zelf uitzoeken. Het is maar om aan...

  OUD & WIJS SPREUKEN:     OVER DE SMID Deze week kwam in het nieuws dat jongeren geen uitdrukkingen en gezegdes meer kennen. Een klacht die al vaker en eerder te lezen was. Al zeker vanaf 2009 wordt geconstateerd dat de kennis van uitdrukkingen en gezegden afneemt. Vooral de uitdrukkingen die uit de Bijbel afkomstig zijn stuiten op onbegrip. Daar zal de toenemende ontkerstening van ons land mede debet aan zijn. Het aandeel van gelovigen die bij een kerk, sjoel of moskee zijn aangesloten is minder dan 50%, gelovigen worden steeds meer een minderheid in ons land. Voor de kennis van uitdrukkingen is dat jammer.  Weten wij straks nog waar het adamskostuum, het Salomonsoordeel en de ongelovige Thomas vandaan komen?   Daarom vandaag een lans gebroken (afkomstig uit het Middeleeuwse steekspel) voor gezegden over de smid. Van oudsher een belangrijk man in elk dorp. Besloeg de paarden van boeren en adel, maakte de gereedschappen: ploeg, eg, schoffels, harken e...